ΟΜΑΔΑ ΓΙΑ (ΝΕΕΣ) ΜΑΜΑΔΕΣ - video!

Τζούλια Κρίστεβα (2)- Το Μητρικό Πάθος

Άργησα λίγο αλλά τα κατάφερα. Σας είχα υποσχεθεί μια μικρή αναφορά σχετικά με την παρουσίαση της Τζούλια Κρίστεβα στο Διεθνές Ψυχαναλυτικό Συνέδριο που έγινε στη χώρα μας πριν δυο εβδομάδες.

Πήγα λοιπόν σε μια κατάμεστη αίθουσα. Απο κοντά η Τζούλια Κρίστεβα δυναμική και έντονη, είχε το λόγο της υπο τον πλήρη έλεγχό της με αίσθηση καθαρά γυναικεία. Κάποιες γυναίκες ξέρουν να στέκονται στο ύψος του φύλου τους και η Κρίστεβα κατά την άποψή μου είναι μια από αυτές.

Το θέμα της ομιλίας της ήταν το "Μητρικό Πάθος". Τίτλος "πιασάρικος" αλλά και άμεσος.

Η μητρότητα είναι παθιασμένη λέει η Κρίστεβα. Ήδη απο την εγκυμοσύνη, η μητέρα είναι παθιασμένη με τον εαυτό της (η έγκυος στρέφει την προσοχή και την ενέργειά της προς τον εαυτό της και το παιδί της που αντιλαμβάνεται ως μέρος του εαυτού της).

Κάποια στιγμή μάλιστα είπε οτι εγκυμονούμε την τρέλα.

Τι εννοούσε;

Εννοούσε οτι με τη μητρότητα η γυναίκα μπαίνει σε ακραίες συναισθηματικές καταστάσεις. Εκεί λοιπόν έχει δυο επιλογές: να καταφέρει να απεγκλωβιστεί απο το "μητρικό της πάθος" δηλαδή να το μεταβολίσει (θα σας πω πιο κάτω τι είναι αυτό), ή να περιπέσει σε καταστάσεις οριακότητας, διαστροφής, υστερίας. Η εμπειρία της μητρότητας φέρνει τη γυναίκα στα όρια της ταυτότητάς της: τη ναρκισσιστική εγκυμοσύνη, εκεί που είμαστε ένα με το παιδί διαδέχεται η μητρότητα και ο διαχωρισμός. Η μητέρα αναρωτιέται ... Ποιά είμαι τώρα;

Η Κρίστεβα λέει οτι το μητρικό πάθος θα πρέπει να μεταβολιστεί: όλες αυτές οι έντονες συναισθηματικές καταστάσεις, η κρίση της ταυτότητας, το "κόψιμο στα δυο" μητέρας και παιδιού, η αγάπη και το δέσιμο, το μίσος και η επιθετικότητα απέναντι στο παιδί, το σεξουαλικό σώμα και η κοινωνική καταπίεση του να επιλέξει μια γυναίκα να είναι Παναγία (μητέρα) ή πόρνη (ερωμένη), όλα πρέπει κάπως να περάσουν από ψυχική επεξεργασία για να γλιτώσει μια μητέρα-γυναίκα την τρέλα.

Πως δουλεύονται;

Απο την προσωπική και επαγγελματική μου πείρα, σταδιακά.

Κατα την Κρίστεβα, η μητέρα πρέπει να απο-παθιαστεί. Να δει το παιδί της ως έναν ξένο και να επενδύσει και σε άλλες σχέσεις.

Τι είναι αυτά που μας λες Ελληνίδα μάνα; Να δω το παιδί μου ως έναν ξένο;

ΝΑΙ.

Ως έναν ξένο-διαφορετικό-απο-εμάς. Έναν (η μια ξένη) ξένο που θα του δώσεις χώρο να υπάρξει με το δικό του τρόπο. Που θα διαβάσεις τα σημάδια του/της για να τον/την εξυπηρετήσεις. Θα πας στην άκρη και θα του/της δώσεις χώρο να σε "αναπαραστήσει" (να φτιάξει την εικόνα σου μέσα του, στη φαντασία του, στο συναίσθημά του) όπως θέλει. Θα τον/την αφήσεις να αναπνεύσει, δε θα είσαι απο πάνω. Θα καθοδηγείς δεν θα εξουσιάζεις.

Δε διαφέρουμε και τόσο με το παιδί μας σε αυτό που καλούμαστε να κάνουμε: αυτό πρέπει να φτιάξει σιγά-σιγά τη δική του ταυτότητα και εμείς να ανασυγκροτήσουμε τη δική μας (αυτή η παλιά που είχαμε χάθηκε στο σεισμό της μητρότητας). Είμαστε μητέρες και είμαστε γυναίκες. Το σώμα μας είναι γυναικείο, μητρικό και σεξουαλικό. Δεν χρειάζεται να είμαστε μόνο το ένα ή μόνο το άλλο. Να αποκλείσουμε το γυναικείο για το μητρικό. Μέγα λάθος οτι αυτά τα δυο είναι χωριστά. Δεν ισχύει. Αντίθετα το ένα τρέφει το άλλο.

Είμαστε και εμείς ξένες απο τα παιδιά μας. Στην πραγματικότητα είμαστε. Δυο άνθρωποι.

Δεν κάναμε εμβόλιο. Έκανε εμβόλιο. Δεν "περάσαμε" στο πανεπιστήμιο. Πέρασε στο πανεπιστήμιο. Δεν είμαστε χαρούμενοι. Είμαι χαρούμενη......

Η φύση της μητρότητας είναι "εφήμερη". Είμαστε εκεί για να μας αφήσει. Και θα είμαστε πάντα εκεί για να μας αφήνει. Όταν απογαλακτίζεται, όταν περπατάει, όταν πάει παιδικό σταθμό και αργότερα σχολείο, όταν μας εναντιώνεται και μας κλείνει την πόρτα στα μούτρα, όταν βρίσκει σύντροφο και όταν φύγει απο το σπίτι. Πονάει. Πολύ. Κάθε βήμα. ΄Ομως αυτό είναι το "ηθικό θάρρος της μητρότητας" που μας παρουσίασε η Κρίστεβα:" να έχει διάρκεια μέσα από νέα ξεκινήματα". Έτσι άλλωστε όρισε την ελευθερία - ως ικανότητα να ξεκινάς. Και για εμένα ως μητέρα,ως γυναίκα, και ως επαγγελματία το νέο ξεκίνημα γίνεται απο τον εαυτό, και θέλω αυτός να είναι ελεύθερος- ικανός δηλαδή να ξεκινά και να ξαναξεκινά.....

Νέες Μητέρες: Ανθρώπινες όχι Άγιες…

Σκεπτόμενη τι τίτλο να βάλω στο δικό μου σχολιασμό για τις δυσκολίες των νέων μαμάδων κατέληξα στο να δώσω ήδη από την αρχή την ουσία συμπυκνωμένη: "ανθρώπινες όχι άγιες", δηλαδή "αρκετά καλές μαμάδες" όχι "τέλειες".  Το νούμερο ένα συνοδευτικό του άγχους μιας νέας μαμάς (που ενδιαφέρεται) είναι οι ΕΝΟΧΕΣ.... Το κάνω καλά; Προσφέρω αρκετά στο παιδί μου; Είμαι αρκετά εκεί για αυτό; Μήπως το κακομαθαίνω; μήπως μήπως μήπως.... Σαν να μην αρκούν οι εσω-ενοχές, έχει και τις έξω-ενοχές (η δική της μαμά, η πεθερά, η φίλη, ο σύζυγος, οι εκπομπές, τα περιοδικά κλπ).  Η πίεση είναι υπερβολική μέσα-έξω, η ευθύνη για το παιδί αντικειμενικά μεγάλη, το σπίτι θέλει φροντίδα, η εργασία, τα οικονομικά, ο σύντροφος, οι λογιαριασμοί, τα μαλλιά, τα ρούχα που δεν μπαίνουν, ο προσωπικός χρόνος που περιορίζεται.... Δε νομίζω οτι χρειάζεται να αναφέρθώ και αλλού για  να καταλάβουμε οτι μια νέα μητέρα είναι σαν ένας νέος οδηγός που καλείται απο το πρώτο μάθημα να βγει στην Εθνική οδό.

Και ξέρετε ή αν δεν ξέρετε, μάθετε οτι η ένταση φέρνει και επιθετικότητα.  Μεγάλο κεφάλαιο φορτισμένο με ένα σωρό ταμπού: η μητέρα είναι καλή, γλυκιά, καταπληκτική και η κοινωνία δεν της επιτρέπει να είναι επιθετική. Ε!, τα νέα είναι οτι η μητέρα είναι επιθετική προς το μωρό της όταν κλαίει γοερά και εκείνη είναι κουρασμένη, προς το σύντροφό της που "τα ακούει" είτε νοερά είτε εξωστρεφώς, προς τον ίδιο της τον εαυτό (οι ενοχές που λέγαμε) και γενικά προς το σύμπαν όλο (που μπορεί κάποιες φορές να μην ευθύνεται ή που πυροδοτεί αλυσιδωτές αντιδράσεις). Και ναι, έχει κάθε δικαίωμα να νιώθει έτσι.  Δεν βοηθά βέβαια ούτε τον εαυτό της ούτε τις σχέσεις με το μωρό ή τους γύρω της να παραμένει έτσι. Τουλάχιστον όμως, ας αναγνωρίσουμε οτι μια νέα μητέρα νιώθει έτσι και είναι φυσικό. Αυτό είναι και το πρώτο βήμα για να μπορέσει να το κάνει όλο αυτό "κάτι", και να ξεφύγει από τα κλισέ της αγιότητας που το μόνο που καταφέρνουν είναι να δημιουργούν ψεύτικες σχέσεις με καταστροφικό περιεχόμενο. Τώρα το που βασίζεται η επιθετικότητα της κάθε γυναίκας-νέας μητέρας είναι ένα άλλο (τεράστιο) κεφάλαιο και ενώ υπάρχουν κοινοί συνήθεις ύποπτοι (σχέση με τη μητέρα της, σχέση με τη γυναικεία ταυτότητα, σεξουαλικότητα, προσωπικότητα), τελικά κάθε γυναίκα έχει τη δική της μοναδική ιστορία.

Κάθε νέα μητέρα έχει επίσης τα δικά της πιστεύω, φαντασιώσεις, επιθυμίες κρυφές και μη για το πως θέλει να μεγαλώσει το παιδί της. Άλλη θέλει να θηλάσει λίγο, πολύ ή καθόλου. Άλλη θέλει να παρέχει υλικά αγαθά, άλλη ελευθερία και άλλη τη συνεχή παρουσία της στο παιδί της. Κάθε μητέρα λοιπόν έχει το δικό της τρόπο να δώσει και να υπάρχει για το παιδί της και αυτό πρέπει να γίνεται σεβαστό. Απόλυτα σεβαστό. Εδώ βέβαια υπάρχει μια πολύ σημαντική λεπτομέρεια: τα παιδιά χρειάζονται πολύ συγκεκριμένα πράγματα ιδιαίτερα κατα τον πρώτο χρόνο της ζωής τους όπου μπαίνουν τα θεμέλια του βασικού τρόπου σχετίζεσθαι, και η μητέρα είναι ο πρώτος άνθρωπος που βάζει αυτά τα θεμέλια μαζί με το παιδί της. Προσέξτε δε λέμε οτι η μητέρα φτιάχνει τον τρόπο σχετίζεσθαι του παιδιού, αλλά το ζευγάρι (μητέρα -παιδί). Όπως είπε και ο Winnicott (ψυχαναλυτής-παιδίατρος), δεν μπορούμε να μιλάμε για μητέρα χωρίς μωρό και για μωρό χωρίς μητέρα. ΄Ετσι λοιπόν, ενώ κάθε ζεύγος είναι διαφορετικό, υπάρχουν μερικά πράγματα που είναι κοινά και πρέπει εμείς οι μαμάδες να τα έχουμε στο μυαλό μας:  το να αφουγκράζεσαι τις ανάγκες του παιδιού σου και να τις ικανοποιείς άμεσα (ξεχάστε τα περί κακομαθημένου παιδιού), να είσαι εκεί σταθερά με το μυαλό,την καρδιά σου και το ένστικτό σου (και όσο περισσότερο γίνεται με τη φυσική σου παρουσία), να βάζεις το παιδί σου πρώτο και πάνω από τις δικές σου ανάγκες (όταν οι δυο ανάγκες έρχονται σε σύγκρουση), και να έχεις την πρόθεση να αναρωτιέσαι πάντα "για ποιόν το κάνω αυτό;" χωρίς να βιάζεσαι να απαντήσεις και όταν απαντάς να είσαι ειλικρινής, ανοιχτή και σκεπτόμενη απέναντι στον εαυτό σου ακόμα και αν αυτό σε πονάει.

Η μητρότητα δεν είναι "no brainer", το παιδί δε χρειάζεται μια διεκπεραιωτική σκλάβα, ούτε μια παιδούλα που δεν μπορεί να ξεπεράσει τον εαυτό της και χρησιμοποιεί το παιδί της ως τρόπαιο ή ως αντικείμενο.  Κυρίως όμως δε χρειάζεται μια μάνα "του κουτιού" και της διαφήμισης με χαμόγελο colgate. Χρειάζεται μια μητέρα με τη δική της προσωπικότητα, τα δικά της λάθη (που τα κάνει και που προσπαθεί  όσο μπορεί να τα συνειδητοποιεί και να τα διορθώνει), τη δική της μοναδική αγάπη και προσπάθεια για ωριμότητα. Αν είχα λοιπόν μια συμβουλή να δώσω στις νέες μητέρες σαν επαγγελματίας θα σας έλεγα να είστε αληθινές με τον εαυτό σας και να ακούτε τι λέει το παιδί σας με το σώμα του, τους ήχους, τα μάτια και τις αγκαλιές ή το θυμό του.  Σα νέα μητέρα, το μόνο που μπορώ να πω είναι να προσπαθήσετε να είστε "αρκετά καλή" (ορολογία πάλι του Winnicott) και να ευχαριστιέστε όσο μπορείτε αυτή την εμπειρία που επιλέξατε συνειδητά ή ασυνείδητα....